Vriend Henri die ik bij Brgghus XIII deel 1 al noemde, verraste mij recent met een leuk mailtje. Hij had in een oude ‘doos van Pandora’ materiaal van mijn hand gevonden: twee tekeningen en zes A4’tjes . De grote tekening was kennelijk bedoeld als illustratie bij een artikel (‘stukje’) dat ik hem gestuurd had. Merk op dat een helft van de prent leesbaar en de andere helft ondersteboven getekend is.
De illustratie
De zes A4’tjes zijn onmiskenbaar volgeschreven in mijn handschrift.
Hier het begin van pagina 1:
Begin van gestuurde artikel
Voor de leesbaarheid heb ik de tekst uitgetikt.
Balans van een droom
Over het ontstaan van de homo creans, dit scheppend dier, bestaan vele theorieën.
“Uit zelfbevrediging ontsproot de homo creans” is een veel gehoorde kreet; sommigen spreken liever over zelfverheerlijking, anderen merken cynisch op, dat het eerder een kwestie van zelfoverschatting is. Het is moeilijk de voorkeur te geven aan één van deze drie woorden, immers, zij alle duiden iets aan, dat de grond van een waarheid heeft, echter niet de waarheid is.
Wie, zo zal men zich wellicht gaan afvragen, is nu eigenlijk dit enigszins bevreemdende wezen.
Waar moeten we het zoeken? Niet in spelonken en spleten, vrienden, niet in ruige bergmassieven. De homo creans is onder ons.
Waarom is de homo creans een gevaar voor iets, dat zich samenleving noemt?
De scheppende kracht van het licht kan ontaarden in de vernietigende.
De homo creans waant zich een god.
Niemand kan hem dit kwalijk nemen, hij ís een god, daarom geen god.
(Zoals Lao Tze zegt: Hoge deugd is geen deugd, daarom deugd; lage deugd is deugd,
daarom geen deugd.)
Het vernietigende ligt besloten in de vervelende bijkomstigheid, dat alles of tenminste bijna alles, wat de home creans zegt, verkeerd opgevat kan worden. Hineininterpretieren, verdraaien van feiten, onkunde en het niet begrepene proberen uit te drukken; zie hier de voornaamste oorzaak van het falen van velen. Het onuitspreekbare uit te spreken, het ondenkbare te denken, dit doet hem leven; nu eens mens, dan weer ont-menst, nooit onmenselijk.
Langzaam, stap voor stap, nadert hij onhoorbaar, onzichtbaar. Verborgen zijn zijn wegen voor ons, de gewone mensen: mensen die leven uit gewoonte.
Hij schrikt ons op, soms, of doet ons lachen. “Waar de grap woont, is het goed lachen.”
Voor de wijze is hij een goede bekende, voor ons een raadsel. Stukdenken, door een spiegel heen stappend, kunnen we hem leren kennen. Is het een cirkel, een ratelslang? Is het een laatste excuus misschien? Niemand is iemand, en niets is nog iets, slechts de leegte kan
het aanduiden. Het wordt meer, naarmate het minder wordt.
De homo creans als personificatie van het denkvermogen, bijvoorbeeld Jochem de Boer. Wie kent niet deze boeiende serie voor de jeugd? Jochem de Boer verliefd, Jochem de Boer als stepping stone, Jochem de Boer verdwenen. Wie kan hem tegenhouden, grijpen, laat staan bégrijpen?
Wanneer de wind speelt om de rotsen, het water zachtjes sijpelt en het kampvuur knetterend dooft, zal Jochem de Boer terugkeren om zijn boodschap kenbaar te maken.
IJdelheid doet scheppen, de schepping maakt ijdel; zo wordt alles, zoals Lucebert het zei.
Balans van een droom II
Wat mag, moet soms. Op blauwdagen wordt ons moeten mogen, op groendagen is er noch het een noch het ander. Toch kan men moeilijk zeggen, dat het Ene er niet is, als het andere thuis zit te schrijven, bijvoorbeeld een stuk als dit: de waanzin van een te ver gevorderd woordenspel, waarbij geen regels gelden, en zo er al regels waren: wie kan ze kennen?
Indien men nu de tegenstelling één – ander laat varen, wie zit er dan thuis en wie is er? Misschien een ander?
‘Kijk Li, ‘sprak de monnik tot de boer, die een gans in een fles had gekweekt en geen van beiden wilde kwetsen, ‘zij is eruit.’
De succesformule
Na jarenlange research op het gebied van efficiency gelukte het professor Jochem de Boer thans een formule te vinden voor een blijvend succes.
Originele formule, tekst leesbaar gemaakt
OQ (ook u!) kunt deel hebben aan zijn geluk. Stort uw onbescheiden bijdrage op giro 2097133 t.n.v. Willem Venerius en hij zal in zijn functie als manager van de heer Jochem de Boer, U al het nodige materiaal doen toekomen.
Uit onze lessen: “Bescheidenheid is eenvoud. Eenvoud is één fout. Dit vergeten is twee.”
Te schrijven, hoe het inzicht kwam, onmogelijk, evenals de onbegrijpelijkheid van het verschil tussen nu en nu. Een kwestie van tijd, van leven en dood dus.
Tijd: grootste raadsel van het universum.
Het raadsel tijd
Na de opheffing van de tegenstelling dood – leven door de vraag: Waar was je dan
voor je geboren werd? is het mogelijk verder te gaan dan vóór deze vraag gesteld was.
[* Aanrader: het Tibetaanse Dodenboek.]
Ook dit is bij nader inzien een kwestie van tijd, dit gevaarlijke onverwoordbare, dat zo menigeen angst aanjaagt; de schrijver sluit zichzelf hierbij niet uit.
Tijd nu hangt ten nauwste samen met iets, dat hier voor het gemak aangeduid wordt
met “leef-interval”. Het leef-interval is bepaald door een grote hoeveelheid variabelen, waaronder de dimensies. Dit model dient slechts, meer niet. Als voorbeelden van leef-interval zouden kunnen gelden de wereld der insecten, de gehele dierenwereld, de mensenwereld enz. Deze scheiding is natuurlijk slechts een schijnbare, in werkelijkheid hangt alles nauw samen met alles en is het één ondenkbaar zonder het ander.
Ter verduidelijking kan men dan ook stellen, dat de dierenwereld (het leef-interval dat vlak “onder het onze” zit) begrensd wordt door het ontbreken van taal, het voertuig van het denken, datgene wat zelfreflectie mogelijk maakt. Dieren hebben slechts vegetatieve
en cognitieve eigenschappen; toch is dit reden waarom geen dier gedood mag worden:
een dier heeft gevoel, affectieve eigenschappen!
Gaan we nu een stapje verder, dan komen we bij de meest krankjoreme vorm, die de natuur voortgebracht heeft: de mens.
Met een beetje goede wil zal men kunnen inzien, dat zíjn leef-interval begrensd wordt
door de tijd. Hoe gemakkelijk zou het zijn te zeggen: dit interval is cirkelvormig. Uiteindelijk zal misschien blijken, dat dit waar is, op dit moment dienen we ervan uit te gaan, dat het cirkelvormig leef-interval veel meer omspant dan onze, door lichamelijkheid beperkte leefwereld.
Hoe nu is de relatie tussen tijd en leef-interval?
Het antwoord op deze vraag is zo veelomvattend, dat het slechts mogelijk is, enkele aanduidingen te geven, bekende dingen, die in een geheel nieuw licht zouden komen te staan, indien alles waar was wat hier stond, q.e.d.
Jochem de Boer is dood.
Schrik niet, Jochem de Boer is onsterfelijk. Maar nu is hij dood. Belachelijk, nietwaar?
Wat is er met hem gebeurd? Wij levenden kunnen enkel gissen naar wat gebeurt en gebeurd is met Jochem. Negentig procent van zijn hersenen heeft hij nooit gebruikt, zegt men. Slechts met één tiende heeft hij hier geleefd. Welk een gril van de natuur om de mens zoveel hersenen te geven, waarvan zo weinig gebruikt wordt! Wat een toeval ook.
Maar, zo klinkt een stem, doet de natuur eigenlijk niets voor niets? Inderdaad, komt het antwoord, zo is het en meer dan dit.
Nu komt een proces in beweging (hoe kan het anders: procedere!) dat denken genoemd wordt en dat even onvatbaar is als de dood, slechts het resultaat is zichtbaar.
Negentig procent, dood, denken, ziehier de cyclus van associaties. Misschien had Jochem de Boer de negentig procent energie, die hij in zijn lichaam opgeslagen had, nodig om te ontsnappen aan dit leef-interval. Het hoe en waarom ervan is de schrijver op dit moment nog niet duidelijk, helaas.
Veel denkwerk zal nog verzet moeten worden eer hij in staat is, alles te doorgronden wat met dit probleem samenhangt. Veel modellen zal hij nog nodig hebben en moeten verwerpen om uiteindelijk te komen tot iets, dat hij nu nog niet weet.
Zich er terdege van bewust zijnde, dat ook dat wat hij zegt projecties zijn van een denkinhoud, die hij zelf is, aangevuld met ijdelheden, waanvoorstellingen en wat dies meer zij, besluit hij met de belofte, minder schulden te maken.
Hierna viel hij in de droom van een betere wereld.
Willem Venerius
De illustratie omgekeerd
Tot slot de kleine tekening uit die doos van Pandora, iets ingekort.
Zelfportret en omkaderd gedicht